Hücre Çekirdeği

Hücre Çekirdeği Nedir Hakkında Kısaca Bilgi

Ökaryotik hücrelerin yönetim ve kalıtım merkezidir. Bölünme, büyüme ve onarım gibi metabolik olaylar çekirdek tarafından denetlenir. Hücrelerde genelde bir çekirdek bulunur. Memelilerin çizgili kas hücreleri ile paramesyumda birden fazla çekirdek bulunur. Bölünme halinde olmayan bir hücrenin çekirdeği; çekirdek zarı, çekirdekçik, çekirdek plazması ve kromatin olmak üzere dört kısımdan oluşur.

Aşağıda hücresel yapılar ile ilgili bazı karşılaştırmalar yapılmıştır.

• Zarsız yapılar → Ribozom ve sentrozom
• Tek zarla çevrili yapılar → Endoplazmik retikulum, golgi cisimciği, lizozom, koful ve peroksizom
• Çift zarla çevrili yapılar → Mitokondri, kloroplast ve çekirdek
• DNA içeren yapılar → Mitokondri, kloroplast ve çekirdek
• RNA içeren yapılar → Mitokondri, kloroplast ve çekirdek, ribozom ve sitoplazma
• ATP üreten yapılar → Mitokondri, kloroplast ve sitoplazma

Hücre Çekirdeğinin Bölümleri

a. Çekirdek Zarı

Çift katlı bir zar olup sitoplazma ve çekirdek sıvısını birbirinden ayırır. Çekirdeğe şekil ve direnç kazındırır. Çekirdek zarı endoplazmik retikulum ile bağlantılıdır ve dış yüzeyinde ribozom bulunur. Zarda bulunan porlar madde alış verişini denetler. Bu geçitlerden su ve mineral gibi küçük moleküller ile protein ve RNA gibi büyük moleküller geçebilir. Çekirdek zarı hücre bölünmesi sırasında kaybolur. Bölünme tamamlandıktan sonra yeniden oluşur.

b. Çekirdekçik

Bölünme sürecinde olmayan hücrelerde çekirdek içinde çekirdekçik adı verilen bir yapı görülür. Çekirdekçikte ribozomal RNA (rRNA) sentezlenir ve proteinlerle birleştirilerek ribozomların alt birimleri oluşturulur. Çekirdekçiğin büyüklüğü ve sayısı canlının türüne ve hücrenin büyüme evresine göre değişir.

c. Çekirdek plazması (Karyoplazma)

Çekirdekçik ve kromatinlerin içinde bulunduğu sıvıdır. Sitoplazmaya benzemesine rağmen çözünmüş madde ve nükleik asitler bakımından daha yoğundur. Ayrıca protein, enzim ve mineral madde içerir.

d. Kromatin

Çekirdek içindeki DNA, proteinlerle organize olmuş ipliksi bir madde halindedir. Bu yapı kromatin olarak adlandırılır. Bölünme sırasında kromatin iplikler yoğunlaşıp, kalınlaşır ve kromozom adı verilen belirgin yapılara dönüşür. Kromozomların sayısı şekli ve büyüklüğü türden türe farklılık gösterebilir. Örneğin kurbağada 22, tavukta 78, istakozda 200, eğrelti otunda ise 500 kromozom vardır. Aynı türün sağlıklı bireylerindeki kromozom sayısı aynıdır. Tipik bir insan hücresinin çekirdeğinde 46 kromozom bulunur. Farklı canlı türlerinin kromozom sayısı aynı olabilir. Örneğin moli balığı ve kurt bağrı bitkisinin hücrelerinde de 46 kromozom bulunur.

NOT: Kromozom sayısı ile canlının gelişmişliği arasında bir bağlantı yoktur.

Bir bitki hücresine ait olan,
I. mitokondri,
II. çekirdek,
III. ribozom,
IV. kloroplast
yapılarından hangilerinde DNA molekülü bulunur?
A) I ve II B) II ve IV C) III ve IV
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV

Aşağıdaki olaylardan hangisi ilgili hücrenin ökaryot olduğunu kanıtlar?
A) Aktif taşıma ile madde alımı
B) Çekirdekle üretilen mRNA’ların sitoplazmaya geçmesi
C) Fotosentez sonucu oluşan oksijenin atmosfere verilmesi
D) Protein sentezinin genetik şifreye göre gerçekleşmesi
E) Glikozun fazlasının glikojen olarak depolanması