Mitokondri

Mitokondri

Memelilerin olgun alyuvarları hariç, oksijenli solunum yapan tüm ökaryot hücrelerde bulunur. Oksijenli solunum yaparak hücre içinde gerekli olan ATP‘yi sentezler. Bu nedenle hücrenin enerji santrali olarak kabul edilirler. Mitokondri çift zarla çevrilidir. Dıştaki zar düz, içteki zar ise hayli kıvrımlıdır. İç zar kıvrımlarına krista adı verilir. Bu kıvrımlar yüzey alanını genişleterek oksijenli solunumun hızlanmasını sağlar. Mitokondrinin içi matriks adı verilen bir sıvı ile doludur. Bu sıvının içinde mitokondriye özgün DNA, RNA, ribozom ve solunum enzimleri bulunur.

Mitokondri DNA’ sı bakteri DNA’ sı gibi daireseldir. İçerdikleri DNA molekülü sayesinde, kendi başına bölünme yeteneğini kazanmışlardır. Fakat DNA’larındaki bilgi sınırlı olduğu için, bölünmeleri çekirdek DNA’sının kontrolünde gerçekleşir. Kendilerine özgü ribozomları sayesinde protein sentezi yapabilirler. Fakat içerdikleri ribozomlar sitozoldeki ribozomlardan daha küçüktür. Ökaryot hücrelerin sitozolünde bulunan ribozomlar 80 S, mitokondrinin matriksinde bulunan ribozomlar 70 S’ dir (Bakteri ribozomu gibi).

Mitokondri DNA’sının kimyasal ve fiziksel etkiler ile bozulması, oksijenli solunum ile ATP sentezinin azalmasına neden olmaktadır. Bu durumun metabolizma hızını yavaşlattığı ve hücrelerin ölümüne neden olduğu düşünülmektedir. Mitokondriyle ilgili ilginç noktalardan biri de kalıtım biçimidir. Herkes mitokondrisini annesinden alır. Sperm hücresinin mitokondrileri kuyruk bölgesinde bulunur ve kuyruk döllenme sırasında yumurta içine girmez. Bu nedenle zigottaki tüm mitokondriler yumurta hücresine, başka bir deyişle anneye ait olur.

NOT: Mitokondride substrat düzeyinde ve oksidatif fosforilasyonla ATP üretilir. Bu ATP’ ler fotosentez hariç hücrenin enerji gerektiren tüm olaylarında kullanılabilir.

Mitokondriyal Kalıtım

Mitokondriyle ilgili ilginç noktalardan biri de kalıtım biçimidir. Herkes mitokondrisini annesinden alır. Sperm hücresinin mitokondrileri kuyruk bölgesinde bulunur ve kuyruk döllenme sırasında yumurta içine girmez. Bu nedenle zigottaki tüm mitokondriler yumurta hücresine, başka bir deyişle anneye ait olur.

Mitokondri, oksijenli solunum ile metabolik aktiviteler için gerekli olan enerjiyi üreten organeldir. Bu süreçte görev yapan enzimler mitokondri DNA’sındaki bilgiye göre üretilir. Mitokondriyel DNA’nın farklı nedenler ile mutasyona uğraması, hücreden enerji üretiminin azalmasına neden olur. Bu durum ise bazı metabolik aksaklıkların oluşmasıyla sonuçlanır.

Mitokondriyel DNA anneden çocuğa geçer (spermin yapısındaki mitokondriler zigota aktarılamaz). Bu nedenle mitokondriyel DNA’daki mutasyonların neden olduğu hastalıklar babadan çocuğa geçmez, her zaman anneden çocuğa geçer.