Difüzyon

1. Difüzyon Nedir

Molekül ya da iyonların çok yoğun ortamdan, az yoğun ortama kendiliğinden geçmesine difüzyon denir. Difüzyona olanak sağlayan kuvvet yoğunluk farkı olduğundan, geçiş yoğunluklar eşitleninceye kadar devam eder. Parfüm kokusunun oda içinde dağılması ve suya damlatılan boyaların suda yayılması difüzyona örnek olarak verilebilir.

Boya maddelerinin suyun içindeki difüzyonu

Birçok maddenin hücrelerimize giriş çıkışı difüzyon ile gerçekleşir. Örneğin kanda çözünmüş olarak bulunan oksijen moleküllerinin doku hücrelerimize geçmesi, doku hücrelerimizde solunum sonucu oluşan karbondioksit moleküllerinin ise kana geçmesi difüzyon ile olur.

NOT: Tüm hücrelerdeki gaz alış verişi difüzyonla olur. Gaz alış verişinde aktif taşıma olmaz.

Moleküllerin difüzyon hızını etkileyen bazı faktörler vardır. Bu faktörler şöyle sıralanabilir:

• Molekülün büyüklüğü arttıkça difüzyon hızı azalır.
• Yoğunluk farkı arttıkça difüzyon hızı artar.
• Ortam sıcaklığı arttıkça moleküllerin kinetik enerjisi arttığından difüzyon hızı artar.
• Difüzyon yüzeyinin artması, difüzyon hızını artırır.

Hücrelerimizde difüzyon basit difüzyon ve kolaylaştırılmış difüzyon olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.

a. Basit Difüzyon

Moleküllerin çok yoğun oldukları ortamdan az yoğun oldukları ortama, taşıyıcı bir proteine ihtiyaç duyulmadan kendiliğinden geçmesine denir.

Oksijen, karbondioksit ve alkol gibi maddeler yağda kolay çözündükleri için hücre zarından basit difüzyon ile geçebilirler.

b. Kolaylaştırılmış Difüzyon

Bazı maddeler hücre zarındaki fosfolipit tabakasından geçemezler. Bu maddelerin çok yoğun oldukları ortamdan az yoğun oldukları ortama, hücre zarındaki taşıyıcı proteinler aracılığı ile taşınmasına kolaylaştırılmış difüzyon adı verilir.

Glikoz, fruktoz, galaktoz ve amino asit gibi monomerler hücre zarından kolaylaştırılmış difüzyon ile geçer. Taşınacak maddeler zarın bir yüzeyinden taşıyıcı proteinlere bağlanır. Bunun sonucunda taşıyıcı protein şekil değişikliğine uğrar ve maddenin zarın diğer tarafına geçmesini sağlar. Zardaki taşıyıcı proteinler taşınacak moleküle özgüdür. Örneğin glikozun taşınmasını sağlayan taşıyıcı protein, bu molekülün izomeri olan fruktozu taşıyamaz.

NOT: Kolaylaştırılmış difüzyonda moleküller çok yoğun ortamdan, az yoğun ortama ATP harcanımı olmadan taşınır.

Basit difüzyon olayı ile ilgili,
I. Taşınan moleküller zardan geçebilecek
büyüklüktedir.
II. Moleküller taşıyıcı bir proteine bağlanarak zardan geçer.
III. Taşıma sırasında iki ortam arasındaki yoğunluk farklı azalır.
ifadelerinden hangileri doğru değildir?
A) Yalnız II                B) Yalnız III              C) I ve II
D) I ve III              E) II ve III